بخش خصوصی و جامعه مدنی برای صلح

                    

وقت آن است که جامعه مدنی و بخش خصوصی در کشورهای منطقه، در همین حد و اندازه ای که هستند، به غیبت جبری و تاریخی خود پایان دهند و برای حفظ صلح و توقف واگرایی و خصومت در این منطقه پا پیش نهند.

خاورمیانه جای عجیبی است. برای هزاره ها خاستگاه پیامبران، مهد تمدنها، مادر فرهنگها و معشوق جهانگشایان بوده است. امروز هم بانک انرژی دنیا، شاهراه حمل و نقل جهانی و منطقه ای مهم از نظر سوق الجیشی است. خاورمیانه نگین انگشتری جهان است، درست همانگونه که در نقشه جهان در مرکز قرار دارد. اما این نگین دیرزمانی است که به رنگ یاقوت سرخ است. 
خاورمیانه به دلیل همه ویژگی های بالا، در گذر اعصار و قرون رنگ آرامش و امنیت پایدار را به خود ندیده است و همواره مورد دست اندازی و طمع قدرتهای برتر جهانی بوده است. حتی پس از افول دولت های استعمارگر اروپایی و ایجاد حکومتهای نسبتا مستقل، دولت های مستقر در کشورهای این منطقه، فارغ از تفاوت هایی که با هم دارند، به دلیل این سابقه تاریخی پرچالش، هریک به روش خود به بسط اقتدار حکومت و تقویت امنیت کشورشان همت گماشته اند. این راهبرد مسلط و معمول کشورهای خاورمیانه آثار و نتایج گوناگونی به بار آورده است. اما یکی از آثار مهم آن ضعف جامعه مدنی و دولت گرایی بخش خصوصی بوده است. 
بنابراین در جریانات مهم داخلی و روندهای مهم بین المللی، این دو بخش، یعنی نهادهای مدنی و بخش خصوصی، یا حاضر نبوده اند و یا بسیار کم رنگ و در سایه تمام قد دولت قرارداشته اند و حس نشده اند. شاید وضع ایران از حیث کنش گری نهادهای مدنی اندکی بهتر از کشورهای منطقه باشد اما از حیث فعالیت و اثرگذاری بخش خصوصی از بسیاری از آنها وضع نامناسب تری دارد. دانستن این آمار که حجم تجارت بین کشورهای منطقه خاورمیانه کمتر از 10 درصد کل تجارت آنها با جهان است، برای درک گسستگی اقتصادی منطقه کافی است. 
وضعیت جامعه مدنی کشورهای خاورمیانه هم اسفبار است. اگر نهادهای خیریه و سازمان های مدنی دولت ساخته را در این کشورها کنار بگذاریم، خاورمیانه از حیث تعداد، سابقه، قدرت، دانش و جهانی بودن سازمان های مردم نهاد وضع خوبی ندارد، بویژه اینکه همین سازمان های موجود هم، به مانند بخش خصوصی این کشورها، اگر کاری هم می کنند یا در داخل کشورشان است یا خارج از منطقه خاورمیانه. میزان تعامل و همکاری درون منطقه ای نهادهای مدنی خاورمیانه در سطح بسیار پایینی قرار دارد. 
اتفاقات چند سال گذشته در این منطقه حاکی از روند تشدید شونده نا امنی و بی ثباتی در منطقه است و متاسفانه در چند ماه گذشته، با روی کارآمدن یک دولت جنگ طلب در آمریکا و ورود آن به اختلافات منطقه ای، نگرانی ها از بدتر شدن شرایط در خاورمیانه بیشتر شده است. جنگ داخلی در سوریه، عراق، افغانستان و یمن، جنگ سرد بین ایران و عربستان، قطع روابط عربستان و چند کشور دیگر با قطر و بی ثباتی و رشد روز افزون جریان های تندرو و افراطی در بسیاری از کشورهای منطقه، همه و همه نشانه های نگران کننده ای برای مردم این سرزمین ها است. اتفاقاتی که آنان در سکوت و بی عملی صرفا نظاره گرند، گویی موجودات دست و پا بسته ای هستند که منتظر تقدیری شوم اند. 
من بر این باورم که دولت های منطقه در چرخه معیوب تاریخی قرار گرفته اند. همه اختلافات همسو و یک کاسه شده اند و همه اشتراکات پراکنده و در محاق رفته اند. بی اعتمادی در میان دولت های منطقه ریشه دار و سبب شده است که حل مسائل این منطقه و برقراری صلح و همگرایی برایشان دور از دسترس شود. 
به باور من، وقت آن است که جامعه مدنی و بخش خصوصی در کشورهای منطقه، در همین حد و اندازه ای که هستند، به غیبت جبری و تاریخی خود پایان دهند و برای حفظ صلح و توقف واگرایی و خصومت در این منطقه پا پیش نهند. مردم خاورمیانه، اعم از جامعه مدنی و بخش خصوصی، می توانند قواعد کهنه و تکراری بازی را در این منطقه بهم بزنند و طرحی نو در اندازند.
این یادداشت بیان آرزوی قلبی من برای برداشتن پرچم آشتی، دوستی و همکاری در منطقه خاورمیانه توسط نمایندگان بخش خصوصی و جامعه مدنی کشورهای این منطقه است. امیدوارم این آرزو مخاطبین داخلی و منطقه ای خود را بیابد و فرصت تبدیل شدن به یک کمپین «برای صلح در خاورمیانه»، با کنشگری و ابتکار عمل بخش خصوصی و جامعه مدنی همه کشورهای منطقه را پیدا کند.
سرخ بودن دیگر بس است. زمان آن رسیده است که نگین انگشتری جهان به رنگ زمرد سبز شود.