رؤسای جمهور پای میز مذاکره برای صادرکنندگان

خبرگزاری مهر- گروه اقتصادی: این روزها رؤسای جمهور دنیا خود پای میز مذاکره تأمین پروژه برای صادرکنندگانشان می نشینند و از قدرت و نفوذ سیاسی خود برای ارزآوری کشورشان استفاده می‌کنند و در نهایت ترویج تجارت ملی در خارج از مرزهای رسمی را رقم می زنند.  به گزارش خبرنگار مهر، این روزها رقابت بر سر ارزآوری کشورها از طریق اجرای پروژه‌هایی در خارج از مرزهای جغرافیایی خود، رونق بسیاری گرفته است؛ تا آنجا که بسیاری از کارشناسان، اجرای پروژه‌های خدمات فنی و مهندسی در دنیا را عرصه ای برای رقابت رؤسای جمهور می‌دانند و معتقدند که رقابت بر سر اخذ این پروژه‌ها، دیگر از سطح بنگاه‌های اقتصادی و مجریان این طرحها، پا را فراتر گذاشته و این مقامات عالیرتبه سیاسی هستند که برای اخذ پروژه‌ها، پای میز مذاکره می‌نشینند.

به عبارت دیگر، در عرصه اخذ پروژه‌های این چنینی در دنیا، سهم بیشتر نصیب کشورهایی می شود که علاوه بر رعایت شرایط مناقصه‌ها و عدد و رقم‌های قابل رقابت، پای مقامات سیاسی‌شان هم در میان باشد و آنها از قبل، باید در مذاکرات دوره ای که با کشورهای مختلف سفارش دهنده پروژه دارند، بازی را به نفع پیمانکاران خود رقم زده باشند.

خدمات فنی و مهندسی می‌تواند در مرز یک کشور محصور بماند یا به بازارهای بین‌المللی کشورهای دیگر راه یابد، اما در هزاره سوم، صادرات خدمات فنی و مهندسی در مبادلات جهانی سهم عمده ای داشته و دلیل آن هم این است که در دنیای امروز، بسیاری از خدمات از قابلیت صدور برخوردارند و علم و دانش و تجربه بیش از پیش، تبدیل به یک محصول ارزنده قابل تبادل شده است.

از سوی دیگر، ارزش افزوده ای که در صدور خدمات فنی و مهندسی وجود دارد، همراه با نیاز روز افزون اقتصاد جهانی به توسعه عمرانی و زیرساختی، یک فرصت جهانی است و برای کشور ایران که از سرمایه های انسانی قابل توجهی برخوردار است، فرصتی مغتنم به شمار می آید تا با تدبیر و مدیریت صدور خدمات فنی و مهندسی، میزان بهره‌مندی خود از فرصت‌های بین‌المللی را افزایش دهد.

همچنین توجه به صادرات خدمات فنی و مهندسی و حمایت از سازندگان داخلی، در حقیقت به مفهوم استفاده از سرمایه‌گذاری های کلانی است که در سالهای پیش در کشور انجام شده است

صادرات خدمات فنی و مهندسی در آیینه برنامه‌های توسعه‌

در برنامه ی اول توسعه، صدور خدمات فنی و مهندسی هنوز هدف گذاری نشده بود. در برنامه دوم توسعه صادرات خدمات مورد توجه واقع شد و در زمینه  صادرات خدمات فنی و مهندسی و اجرای پروژه های فنی و مهندسی در کشورهای آفریقایی و همجوار نیز اقدماتی صورت گرفت.

در سال 72 که تا آن هنگام تعداد محدودی از شرکتهای بخش دولتی ایران در کویت فعالیت می کردند، در پی مذاکره ی مقامات دو کشور ایران و عراق قرار بر این شد تا شرکتهای فنی و مهندسی و پیمانکاری ایرانی، در مناقصه های طرح های عراق حضور یافته و کار را شروع کنند. این گامی بود برای اینکه   توانمندی های شرکت های ایرانی در عرصه صدور خدمات فنی و مهندسی، به منصه ظهور برسد و ایران هم به جمع کشورهای صادرکننده خدمات فنی و مهندسی بپیوندد.

در برنامه سوم، برای اولین بار حمایت از صادرات خدمات مورد توجه ویژه قرار گرفت و سازوکارهای آن برای توسعه پیش بینی شد که البته آیین نامه‌ای هم برای حمایت از صادرات خدمات فنی و مهندسی به تصویب هیأت دولت رسید و اجرایی شد.

در برنامه چهارم توسعه، اقداماتی مانند حمایت از شرکت های صادرکننده خدمات فنی و مهندسی در قالب تسهیل شرایط اخذ ضمانت نامه‌‌های بانکی و حضور در مناقصات بین المللی، اعزام هیات های تخصصی بازاریابی به ویژه در زمینه خدمات فنی و مهندسی و برگزاری دوره های تخصصی برای تنظیم قراردادهای صادرات خدمات فنی و مهندسی و از همه مهمتر، پرداخت جوایز و مشوق‌های صادراتی بیشتر، منجر به رشد صدور این دسته از خدمات شد.

صادرات خدمات فنی و مهندسی در سال‌های اخیر

مروری بر وضعیت صادرات خدمات فنی و مهندسی نشان می دهد میزان این صادرات در فاصله سالهای 1381 تا 1390 به تدریج رشد داشته، اما این رشد از سال 1390 به علت شرایط بین المللی و پرداخت نشدن جوایز صادراتی، متوقف شده است. در سال 92 میزان صادرات خدمات فنی و مهندسی دو میلیارد و 261 میلیون دلار بوده است. البته آنگونه که رئیس انجمن صادرکنندگان خدمات فنی و مهندسی ایران می گوید، اگر دولت اندکی حمایت ها را گسترش دهد، به طور قطع، صادرات خدمات فنی و مهندسی می تواند تا مرز سالانه 20 میلیارد دلار نیز پیش رود.

آمار صادرات خدمات فنی و مهندسی طی 12 سال اخیر (ارزش میلیون دلار)
*منبع: سازمان توسعه تجارت ایران

سال	81	82	83	84	85	86	87	88	89	90	91	92
صادرات	257	530	941	1549	1602	2075	2556	3081	3301	4118	2322	2261

اگرچه دولت چند سالی است که دیگر به صادرکنندگان جایزه  نمی دهد، اما صادرکنندگان می گویند که در صورت تداوم پرداخت جوایز صادراتی می توانند با قدرت چانه زنی بیشتری وارد گود شده و صادرات را رونق دهند.

برخی از صادرکنندگان البته پیشنهادهای دیگری هم می دهند مبنی بر اینکه دولت بخشی از بدهی های صادرکنندگان به سیستم های بانکی یا سازمان تامین اجتماعی و سازمان های مشابه را می تواند با بدهی که به صادرکنندگان دارد، تهاتر کند تا علاوه بر اینکه هزینه مالی متحمل نشود، باز هم قدرت چانه زنی در بازارهای هدف را برای صادرکنندگان خدمات فنی و مهندسی بالا برد.

ترویج تجارت ملی در پروژه های صدور خدمات فنی و مهندسی

تجربه نشان داده که علاوه بر مبادله تکنولوژی، اجرای پروژه های صدور خدمات فنی و مهندسی باعث ترویج تجارت ملی شده و منابع جدید شغلی ایجاد شده است به نحوی که به طور مستقیم و غیرمستقیم، 12 هزار شغل تنها در اجرای یکی از پروژه های صدور خدمات فنی و مهندسی ایجاد شده است. پروژه ساخت مسکن در ونزوئلا که تولید حدود ده هزار واحد مسکونی را پیگیری می کرد، موفقیت چشمگیر صادرات خدمات فنی و مهندسی ایران در ساخت به گونه ای بود که پس از اتمام این پروژه، توافق دومی نیز جهت ساخت ده هزار واحد مسکونی دیگر را رقم زد و کمتر از یک ماه قبل پروژه ی دوم نیز که مراحل پایانی خود را طی میکند که اظهار خرسندی رئیس جمهور این کشور مبنی بر حضور موفق صادرکنندگان خدمات فنی و مهندسی ایرانی را به دنبال داشته است.

در این پروژه ها به طور متوسط و در مجموع در هر 20 دقیقه استراکچر بتنی معادل یک واحد مسکونی ساخته شده و یک رکورد در این خصوص طی 18 ماه به ثبت رسیده است. در واقع، آنچه که توجه مسئولین دو کشور را در این پروژه جلب کرده است، نه تنها کیفیت بالای ساختمانها بلکه دقت لحاظ شده به منظور کاهش آسیب های زیست محیطی و از طرف دیگر ایمن سازی محیط کار و ایمنی است که صدور گواهینامه ملی ایمنی و گواهینامه بین المللی سیستم ایمنی کاری در ابتدای سال 2014 را در پی داشته است.

هدف دیگر در اجرای پروژه های صادرات خدمات فنی و مهندسی که در ونزوئلا هم به چشم می خورد، آموزش و رشد کارکنان کشورهای هدف است که توانسته اند از نظر حرفه ای پیشرفت کرده و به     تکنیسین های متخصص و استادکار تبدیل شوند.

تجربه نشان داده یکی دیگر از پیامدهای اجرای پروژه های صدور خدمات فنی و مهندسی در کشورهای مختلف دنیا، بهبود کیفیت زندگی ساکنان همجوار کارگاهها است و اجرای برنامه های توسعه اجتماعی از جمله اقداماتی است که بعضاً از سوی شرکتهای مجری پروژه های خدمات فنی و مهندسی در کشورهای دنیا صورت می گیرد.

به هرحال اجرای پروژه های صادرات خدمات فنی و مهندسی، سال‌های سال نام ایران را در کشورهای دیگر زنده نگه خواهد داشت و نسل های آتی نیز با کشورهایی که ارایه دهنده خدمات در کشورشان بوده اند، آشنا می شوند؛ بنابراین به واسطه صدور خدمات فنی و مهندسی می توان تلاشها و ایده های سازمان یافته را در چارچوب قوانین بین المللی و در یک بازار رقابتی به منصه ظهور رساند و دنیای بهتر برای نسل های آینده ساخت.